Opiniestuk tbv de website van de PvdA in de regio Eindhoven door Paul van Doorn
Ik zat enige tijd geleden bij mij thuis met Mary Fiers rond de eetkamertafel om eens van gedachten te wisselen over de Partij van de Arbeid. De partij waar ik al meer dan 50 jaar lid van ben. Maar waar ik voor het eerst moeite bij had om mijn stem uit te brengen bij de Provinciale verkiezingen. Al pratende met Mary kwam naar voren dat mijn denkbeelden en die van Paul Depla in zijn analyse van de verkiezingen in 2017 wel voor een breder publiek interessant zouden kunnen zijn. Dit gevoegd bij de constatering dat we na de forse politieke afstraffing in 2017 als Sociaal Democraten zo stil waren geworden. Terwijl we mijns inziens wel het een en ander te vertellen hebben. Deze gedachtenspinsels hebben geleid tot wat we zouden dienen uit te dragen in het huidige politieke speelveld.
Dit alles met de waarnemingen van Depla op de achtergrond.
Ik kwam, evenals Depla in zijn analyse deed, tot de slotsom een aantal kernwaarden die de PvdA als speler in dit politieke krachtenveld zou moeten uitdragen te benoemen.
Niet als mijn waarheid, maar punten die we op alle terreinen zouden moeten vertellen.
Die vier kernwaarden waar onze agenda uit zou dienen te bestaan zijn:
1. Werk en inkomen
2. Milieu
3. Zorg
4. Wonen en samenleven
Dit zijn de vier thema’s die de belangrijkste dragers zijn van wat we bestaanszekerheid noemen. Op deze punten moeten we heldere standpunten innemen en die met overtuiging, als van een marktkoopman, aan de man c.q. de burger brengen.
Dat moeten we doen, volgens mij, door iemand die het charisma heeft dat uit te dragen.
Daarnaast moeten de volgende uitgangspunten besproken worden om een beeld te krijgen wie en wat de PvdA is
- Het wezen van de PvdA
- De idealen van de PvdA
De laatste twee onderwerpen zal ik proberen in een volgend stuk wat nader uit te werken
- Wat voor een organisatie ondersteunt de PvdA
- Wat is een aansprekende stijl van politiek bedrijven
Ik zal hier alleen de eerste twee onderwerpen aan u voorleggen.
Om de discussie in de PvdA in Eindhoven en wellicht ook daarbuiten in gang te zetten geef ik een heel summiere opsomming van de belangrijkste elementen c.q. tegenstellingen waar we over moeten gaan nadenken.
- Het wezen van de PvdA
De PvdA is een partij met een rijke traditie. Die zware stormen heeft doorstaan. We zullen ons moeten afvragen wat we in de kern voor een soort politieke partij zijn.
Daarbij zijn de volgende invalshoeken van belang.
1. Netflixisering
De verdeelde samenleving speelt brede volkspartijen als de PvdA steeds meer parten.. Mensen die in hun eigen informatiebubbel leven en daarin bevestigd worden van hun eigen gelijk. Deze “Netflix-samenleving” heeft gezorgd voor een versplinterde verzuiling.
Wat betekent dit voor de toekomst van de PvdA?
Willen we zelfs in de huidige samenleving een brede progressieve volkspartij blijven?
2. Een brede progressieve partij.
Hoewel de dominante maatschappelijke trends de keuze voor één zuil zouden rechtvaardigen, is er vrijwel niemand binnen de PvdA die een dergelijke beweging omarmt.
Ze is een brede progressieve volkspartij, of ze is niet.
3. Een echte bestuurderspartij?
Regeren met buikpijn
Omdat er altijd coalities moeten worden gesloten.
Zijn we wellicht daarom meer een Sociaal-Democratische oppositiepartij die vaak bestuurders levert geworden. We moeten er echter voor oppassen dat onze politici dat bestuurders geen surrogaat -ambtenaar worden.
Wat is het onderscheidende element van de sociaaldemocratie? Daarover zijn boeken vol geschreven. Een van die boeken is het werk van W. H. Vliegen: “Die onze kracht ontwaken deed”
We hebben, en dat zeg ik als oud stuurman ter koopvaardij, daarbij een heldere uitgezette koers nodig. Zeg maar een Sociaal-Democratische kompas.
Bij een brede progressieve volkspartij hoort zo’n helder, onderscheidend en actueel kompas. Ontbreekt dat kompas, dan blijft in tijden van regeren altijd de spanning tussen bestuurders en de burger.
En zal er altijd worden geregeerd met buikpijn.
4. Van macht naar invloed.
Macht om de macht, als de sleutel voor politiek succes.
Is deze veronderstelling echter wel zo vanzelfsprekend als deze op het eerste oog lijkt?
De PvdA loopt als bestuurderspartij vaak achter de maatschappelijke agenda aan, die door anderen wordt bepaald. !!!??? Dit deel van het toekomst-verhaal van Paul Depla ( Op de Toekomst ) is de moeite waard om te lezen.
Macht en of invloed. Waar kiezen we voor.
Er zijn een paar strategieën mogelijk waaronder de wijze van opereren van de populistische groeperingen.
Zonder zelf macht te hebben, worden de agenda van de populisten deels uitgevoerd.
Geen macht, maar wel veel invloed.
Terwijl de PvdA juist veel macht maar steeds minder invloed lijkt te hebben gekregen. Wat wil je als politieke beweging liever? Het liefst een balans. Invloed en macht. Maar als je moet kiezen, lijkt invloed aantrekkelijker. Maar hoe wordt de macht beïnvloed? Dat is een vraagstuk waar wij al een paar jaar mee te kampen hebben. Onze Sociaal Democratische achtergrond speelt hier een grote rol. Maar die rol wordt door de samenleving niet of nauwelijks gezien of gehoord.
De idealen van de PvdA
- PvdA als strijder voor autonomie
Hoewel de PvdA zich vaak presenteert als een bestuurderspartij, zien we onszelf vooral als een brede progressieve volkspartij. Gedreven door idealen. Een partij die vanuit die idealen Nederland beetje bij beetje verandert en veranderd heeft. Verschillende idealen passeren de revue:
• emancipatie en gelijke kansen.
• zwakkeren beschermen.
• vrijheid, vooruitgang en zelfontplooiing nastreven
• klimaatverandering serieus nemen en de burger beschermen tegen een overheid die het eerlijk delen principe niet wenst te hanteren.
In de wetenschap dat we met elkaar één samenleving vormen. Maar zijn we dat dan ook??
In feite omarmen we daarmee een klassiek sociaaldemocratisch uitgangspunt, zoals ooit door Den Uyl is verwoord in zijn rapport “De weg naar vrijheid”. Daarin beschrijft hij het wezen van het socialisme als “een beweging, die de ganse maatschappij (…), wil hervormen tot een gemeenschap van vrije mensen.”
- Bestaanszekerheid als kernwaarde uitdragen
Hoe houden we de klassieke door Den Uyl verwoordde sociaaldemocratische idealen bij de tijd?
Hoe krijgt in de huidige tijd het streven naar een gemeenschap van vrije mensen concreet vorm?
Om deze vraag te beantwoorden, is het belangrijk om de klassieke voorwaarde voor het realiseren van het sociaaldemocratische ideaal tegen het licht te houden. Den Uyl was van mening dat de gemeenschap van vrije mensen alleen zou ontstaan als er bestaanszekerheid voor iedereen was.
Bestaanszekerheid veronderstelt Vrijheid
De PvdA zou dus moeten staan voor het versterken ( dat is iets anders dan alleen beschermen ) van die bestaanszekerheid. En het bestrijden van zaken die de bestaanszekerheid van iedereen ondermijnen.
Waar de sociaaldemocratie niet meer lijkt te gaan voor bestaanszekerheid, duiken de populisten handig in dit vacuüm.
Hoe houden we de klassieke door Den Uyl verwoordde sociaaldemocratische idealen bij de tijd?
Om deze vraag te beantwoorden, is het belangrijk om de klassieke voorwaarde voor het realiseren van het sociaaldemocratische ideaal tegen het licht te houden.
Een kernwaarde voor de PvdA.
Populisten zéggen dat ze naast de mensen staan. Maar is dat ook zo?
Of is er ook een authentiek en inspirerend sociaaldemocratische verhaal mogelijk?
In 2002 schreef mijn goede vriend Reinier Krooshof [ één van de schrijvers van het beruchte “Tien over Rood”] [ overleden januari 2009 ] in een WBS uitgave Socialisme en Democratie een artikel over populisme en hoe er mee om te gaan.
Dit stuk is nu nog steeds van waarde. Naam: hoe het populisme te verklaren en er op te reageren
Houd bij het lezen rekening met het feit dat zijn waarnemingen gedaan zijn in 2002. Maar ze zijn in de kern nog steeds actueel !!
- Niet capituleren voor de markt en niet de kop in het zand steken
De populisten duiken in het gat dat de sociaaldemocratie heeft laten vallen. Betekent dit dat we hun strategie moeten overnemen? Of is er een alternatief mogelijk? Wat zou het verhaal van de PvdA kunnen zijn? De robots verbieden is de kop in het zand steken. Maar zouden we diezelfde robots ook positief kunnen gebruiken? Zou het ook werken als het gaat over de verdringing van arbeidskrachten door het openstellen van grenzen voor arbeid? Waarschijnlijk wel. Het is de opdracht voor de PvdA om steeds op zoek te gaan naar de strategie waarbij wordt gekeken hoe we niet gaan capituleren, maar ook niet de kop het in zand steken voor nieuwe ontwikkelingen die de bestaanszekerheid raken.
Er zijn een 4-tal overwegingen of standpunten die een nadere invulling geven aan het begrip bestaanszekerheid.
- Werk en inkomen: globalisering, flexibilisering en robotisering
We denken dan vaak aan zekerheid op gebied van werk. Zeker voor de PvdA is dat wellicht het belangrijkste aspect van de gewenste bestaanszekerheid. Juist op dat terrein zijn steeds meer mensen hun zekerheid kwijtgeraakt. Flexibilisering van de arbeid tast de zekerheid verder aan. De klassieke arbeider voelt zich in de steek gelaten door de overheid. Maar ook verraden door de sociaaldemocratie die niet in staat is geweest weerwoord te bieden tegen de tucht van de economie die hen zo hard raakt.
- Klimaatverandering en duurzaamheid: de onzekerheid door de opwarming van de aarde
Toch zou het verkeerd zijn om de discussie over bestaanszekerheid alleen te beperken tot materiële zaken. Want ook op andere terreinen staat voor mensen de bestaanszekerheid onder druk.
Denk aan het klimaat.
Met het oog op de toekomst is het dus belangrijk dat over deze bestaansonzekerheid de PvdA een inspirerend en herkenbaar verhaal heeft. Want als we staan voor bestaanszekerheid is het volstrekt duidelijk dat de klimaatverandering die zekerheid aantast. De economie van overmorgen zal groen zijn of niet.
Voldoende reden om waar we als sociaaldemocratie de bestaanszekerheid voor iedereen willen versterken, we ook een duurzame agenda m.b.t. het klimaat zullen moeten hebben.
- Zorg en verzorgingsstaat: de onzekere toekomst door de vergrijzing.
De toegankelijkheid van de zorg staat onder druk door de vergrijzing. En hoe zit het dan met de ouderen van morgen? Want als de overheid schaarste creëert bij de technisch mogelijke maar dure zorg, zullen mensen proberen hun “eigen” zorg te gaan realiseren. De vraag is op welke manier de sociaaldemocratie een antwoord heeft op deze zorgen. Niet voor niets is de PvdA juist op dit punt de afgelopen jaren zo aangesproken. In plaats van de beweging die zekerheid op het terrein van zorg zou moeten brengen, werden we de partij die verantwoordelijk leek voor de groeiende onzekerheid.
Dat door politieke tegenstanders al snel werd neergezet als de afbraak van de zorg.
- Wonen en samenleven: de onzekere multiculturele samenleving
De manier waarop we met elkaar wonen en leven in buurten geeft veel zorgen bij mensen. De PvdA lijkt het altijd lastig te vinden om hierop te handelen. Niet voor niets is het opkomen voor het volk tegenwoordig een begrip dat niet meer met links wordt geassocieerd. Niet voor niets lijkt maatschappelijke onvrede niet meer te leiden tot een linkse stem. Niet voor niets lijkt links synoniem geworden met elite. Maar met alleen de veroordeling van racisme en discriminatie zijn we er niet. De onzekerheid raakt veel mensen.
De PvdA heeft het hier niet gemakkelijk mee.
Want die onzekerheid is mede ontstaan door de komst van de islam. Een geloof dat is opgekomen door de komst van grote groepen allochtonen die vanuit hun achtergestelde sociaaleconomische positie als vanzelf een thuis vonden bij linkse partijen als de PvdA. De PvdA lijkt het echter daardoor moeilijk te hebben om de onzekerheid die wordt veroorzaakt door de opkomst van de islam, te benoemen.
Hoe wil de PvdA met deze spanning omgaan?
Wegkijken van de culturele problemen in Nederland is geen optie. De onzekerheid erkennen, zou een eerste stap zijn op weg naar een inspirerend sociaaldemocratisch antwoord op de maatschappelijke bestaansonzekerheid. Misschien zouden we moeten beginnen met ons ideaal van emancipatie.
Emancipatie betekent mensen vooruithelpen. En niet de vooruitgang terugdraaien.
Juist waar de opkomst van de islam – die later is gekomen dan de immigratie uit islamitische landen – zorgt voor grote onzekerheid over de manier waarop we in Nederland met elkaar leven, zou de PvdA pal moeten staan voor de waarden van de economische en culturele emancipatie gericht op het versterken van de autonomie van mensen.
Dus afstand houden van politieke stromingen in de islam en religieus-conservatieve groepen onder migranten. En altijd opstaan tegen mensen die verdeeldheid in de samenleving zaaien.
Juist daar is geen aarzeling op zijn plaats. De PvdA moet naast mensen staan.
Mensen die zich onzeker voelen niet het gevoel geven dat de multiculturele samenleving kan worden teruggedraaid. Net zoals in onze reactie op de globalisering zullen we rond de multiculturele samenleving een strategie moeten ontwikkelen die voorbij de tegenstelling van capitulatie of kop in het zand zou moeten gaan.
Laten we dat na, dan negeren we een van de belangrijkste vraagstukken van de huidige tijd.
Naar een inhoudelijke agenda
De PvdA als partij die staat voor het versterken van de bestaanszekerheid. En daarom optimistisch vooruit kunnen gaan. Hoe krijgt, met andere woorden, onze strategie van niet capituleren, geen kop in het zand, op deze terreinen concreet vorm?
Hiermee zijn de contouren van een inhoudelijke agenda van de PvdA geschetst.
Met het benoemen van de vier belangrijke maatschappelijke vraagstukken zijn niet meer dan de vier hoekjes van de puzzel gelegd. Om die puzzel goed te leggen, moet niet alleen naar idealen en standpunten worden gekeken. Succesvolle politiek vraagt een krachtig ondersteunende en herkenbare organisatie.
Maar uiteindelijk gaat het ook om de mensen die het doen.
De stijl van politiek bedrijven vraagt daarom ook onze aandacht.
Daarover zoals gezegd een volgende bijdrage mijnerzijds.
Paul van Doorn
Voorjaar 2019
